- Oneerlijke concurrentie bevoordeelt fossiele industrie en benadeelt de elektrische rijder Uit Woo-onderzoek blijkt dat tientallen gemeenten en tankstations complexe en ondoorzichtige afspraken hanteren, waardoor grote fossiele bedrijven oneerlijke voordelen krijgen. Dit is niet alleen juridisch problematisch, maar remt ook de overgang naar duurzame mobiliteit.
- Inwoners en ondernemers de dupe Door het ontbreken van een transparant en effectief aanbestedingssysteem kunnen niet altijd de meest geschikte of efficiënte partijen de aanbesteding winnen. Dit kan resulteren in hogere laadprijzen voor inwoners en ondernemers, en minder optimale laadmogelijkheden voor elektrische voertuigen.
- De toekomst van mobiliteit is elektrisch Steeds meer steden voeren zero-emissiezones in en stimuleren elektrisch vervoer. Het is essentieel dat gemeenten inwoners toegang bieden tot kwalitatieve snellaadpunten tegen eerlijke tarieven, zeker met het oog op het Europese verbod op de verkoop van nieuwe fossiele auto's vanaf 2035.
- Gemeenten zet publieke grond in voor verandering! Fastned roept gemeenten op tankstations op publieke grond in kaart te brengen, bestaande contracten te toetsen en locaties transparant en volgens aanbestedingsregels te (her)verdelen. Versnel de transitie naar zero-emissie snellaadstations en ontsluit meer gemeentegrond ten gunste van uitstootvrije mobiliteit en schonere lucht.
Grond voor verandering
Versnel de transitie naar duurzaam vervoer op publieke grond!
Gemeenten laten kansen liggen voor opschaling van elektrisch rijden door tankstations niet aan te besteden. De snelle stijging van het aantal elektrische rijders vraagt van gemeenten om met een routekaart te komen om versneld de transitie vorm te geven van tankstations naar laadstations.
In het kort
Aanleiding onderzoek
De komende jaren groeit de vraag naar betere laadinfrastructuur in en rond steden enorm. Niet iedereen heeft de mogelijkheid om thuis te laden, en losse laadpalen in straten bieden op lange termijn geen duurzame oplossing door ruimtegebrek en netcongestie. Daarom besloot Fastned zelf onderzoek te doen om de omvang van dit probleem in kaart te brengen, de kansen voor gemeenten in kaart te brengen om publieke grond in te zetten voor duurzame mobiliteit, en de discussie over de toekomst van tankstations in steden en dorpen te stimuleren.
Bestaande tankstations, waarvan een groot deel op gemeentelijke grond staat, zijn bij uitstek geschikt voor de uitbreiding en verbetering van laadinfrastructuur. Snelladen op speciaal daarvoor gebouwde snellaadstations maakt het mogelijk om snel veel auto's op te laden en tegelijkertijd het stroomnet te ontlasten. Hiermee wordt het voor iedereen in een gemeente gemakkelijker om de overstap naar elektrisch rijden te maken. Steeds meer gemeenten zetten in op elektrische mobiliteit, bijvoorbeeld door emissievrijezones in te stellen. Om zowel inwoners als ondernemers de kans te geven om hun voertuigen snel op te laden en hun diensten te blijven aanbieden, is het cruciaal dat gemeenten voldoende goede snellaadmogelijkheden realiseren. Dit is des te belangrijker gezien het Europese verbod op de verkoop van nieuwe fossiele auto's vanaf 2035.
Veel gemeenten stellen hun grond beschikbaar aan tankstations voor de verkoop van fossiele brandstoffen, maar de voorwaarden en processen hierachter zijn vaak onduidelijk. Ondanks Europese regels die een eerlijke en transparante uitgifte voorschrijven, gebeurt dit in de praktijk zelden. Dit leidt ertoe dat fossiele infrastructuur blijft bestaan zonder tussentijdse herbeoordeling, terwijl de transitie naar duurzame mobiliteit steeds urgenter wordt. Een eerlijker en toekomstgericht beleid bij het verdelen van publieke grond is noodzakelijk om elektrisch rijden toegankelijker te maken voor zowel particulieren als ondernemers. Bovendien draagt dit direct bij aan de energietransitie en het toekomstbestendig maken van onze economie.
Werkwijze
Om inzicht te krijgen in de omvang en inhoud van de samenwerking tussen gemeenten en pompstationhouders heeft Fastned een beroep gedaan op de Wet open overheid (Woo). Deze wet, ingevoerd in mei 2022, vervangt de oude Wet openbaarheid van bestuur (Wob) en heeft als doel de transparantie en toegankelijkheid van overheidsinformatie te vergroten. De Woo verplicht overheidsorganisaties om zowel actief als passief - door middel van een Woo-verzoek - informatie openbaar te maken. Het doel is om burgers beter te informeren, de controle op de overheid te versterken en het vertrouwen in de overheid te bevorderen door openheid en verantwoording.
In dit kader heeft Fastned bij alle 342 gemeenten in (Europees) Nederland alle overeenkomsten en contracten opgevraagd die ten grondslag liggen aan de relaties en samenwerkingen met brandstofverkooppunten, inclusief eventuele wijzigingen, addenda en verlengingen. Dit formele informatieverzoek is ingediend om een duidelijk en volledig overzicht te krijgen van de afspraken tussen gemeenten en tankstationhouders.
Het formele informatieverzoek dat Fastned bij 342 gemeenten heeft ingediend, luidt als volgt:
Namens Fastned b.v., verzoek ik u met een beroep op de Wet open overheid mij afschrift te verstrekken van alle documenten waarover u beschikt en die betrekking hebben op:
Alle (concept-)contracten, en/of beschikkingen, en/of concessies en/of andere overeenkomsten dan wel afspraken (dan wel mondelinge afspraken) inclusief wijzigingen, addenda en verlengingen die ten grondslag liggen aan de relaties en/of samenwerkingen die u heeft met de verschillende benzinestations en/of brandstofverkooppunten en/of vergelijkbare aanbieders in uw gemeente.
Wat we nadrukkelijk niet vragen om ons toe te sturen, is de correspondentie tussen de gemeente en de brandstofverkooppunten. In het geval er geen benzinestations en/of brandstofverkooppunten met bovenstaande vorm van activiteit zijn op grond in bezit van de gemeente, verzoeken wij u dit per mail terug te koppelen en dit verzoek als afgehandeld te beschouwen.
Resultaten
Aantal gemeenten dat reageerde
342
ingediende verzoeken (alle Nederlandse gemeenten in Europees Nederland)
200
gemeenten geen relevante stukken / geen tankstations op eigen grond
126
gemeenten wel relevante stukken / één of meerdere tankstations op eigen grond
16
gemeenten hebben het verzoek nog in behandeling of hebben niet gereageerd
Totaal tankstations op gemeentelijke grond
+/- 450
Aantal gemeenten met tankstations op eigen grond
126
Weggelakte looptijden en einddatums
131
Geen of stilzwijgend verlengde einddatums
30
Tankstations zonder (juridische) overeenkomst
5
Conclusies
Uit de resultaten van het Woo-onderzoek blijkt dat gemeenten en tankstations complexe, oneerlijke en vooral ondoorzichtige afspraken hanteren. Dit is niet alleen juridisch problematisch en in strijd met het principe van eerlijke concurrentie, maar vormt ook een serieuze belemmering voor de transitie naar duurzame en toekomstbestendige mobiliteit.
Het onderzoek toont het volgende aan:
- Er is geen systeem dat zorgt dat de beste en meest efficiënte partij een aanbesteding wint. De inwoners betalen daarvoor de prijs door potentieel hogere laadprijzen en suboptimale mogelijkheden voor het opladen van elektrische auto's.
- Er is sprake van een scheve, niet-transparante markt waarin gemeenten door onduidelijke contractuele afspraken de concurrentie beperken.
- Stilzwijgende verlengingen en contracten zonder duidelijke einddatum zorgen ervoor dat bestaande partijen structureel bevoordeeld worden, terwijl een eerlijke en objectieve verdeling van locaties ontbreekt.
- Schaarse gemeentelijke grond blijft grotendeels in handen van bestaande tankstationexploitanten, waardoor nieuwe toetreders - zoals aanbieders van snellaadstations - nauwelijks kans maken op een vergunning.
- De huidige ondoorzichtige afspraken tussen gemeenten en tankstations sluiten nieuwe toetreders uit, wat in strijd is met Europees en Nederlands recht. Overheden moeten mededinging ruimte bieden door transparante en objectieve procedures voor het vergeven van gemeentelijke grond, zodat nieuwe partijen eerlijke kansen krijgen.
- De huidige gang van zaken leidt tot een ongelijk speelveld: gevestigde fossiele brandstofbedrijven behouden hun dominante positie, terwijl innovatieve, duurzame aanbieders buiten de markt worden gehouden. Stukken grond die ooit zijn uitgegeven voor de verkoop van brandstof veranderen hiermee in laadstations, zonder dat de partijen die dat misschien het beste kunnen, daaraan mee kunnen doen.
- De huidige oneerlijke en ondoorzichtige contracten tussen gemeenten en tankstations vertragen de noodzakelijke ontwikkeling van laadinfrastructuur. Gezien de groei van elektrisch vervoer en de komst van zero-emissiezones, is het nu cruciaal om snel te handelen en te zorgen voor een transparante en eerlijke verdeling van laadlocaties om de energietransitie niet verder te belemmeren.
Kijk hier wat de situatie is in jouw gemeente
Bekijk de interactieve kaart hieronder voor de situatie in jouw gemeente.
Per gemeente zie je of er een tank- en laadstation op publieke grond staat en of er bijzonderheden zijn met betrekking tot afgesloten contracten.
Tankstations op publieke grond
Geen tankstations op publieke grond
Als u een schermlezer gebruikt, kunt u deze informatie helaas niet bekijken.
Wat nu?
Fastned wil met dit onderzoek een discussie op gang brengen over de mogelijkheden die gemeenten hebben om publieke grond in te zetten voor de transitie naar duurzaam vervoer en schone lucht. Met steeds meer elektrische rijders op de weg is het belangrijk dat inwoners van een gemeente een eerlijke prijs betalen voor snelladen en erop kunnen vertrouwen dat hun gemeente het mogelijk maakt dat de beste kwaliteit aan snelladen aangeboden wordt. Door dit onderzoek op grote schaal uit te voeren, hebben we inzicht gekregen in de omvang en het enorme potentieel van deze locaties door heel Nederland.
Het stap voor stap herbestemmen van een deel van de circa 450 tankstations op gemeentelijke grond naar snellaadstations, door middel van een transparante en eerlijke verdelingsprocedure, zou de energietransitie in Nederland aanzienlijk versnellen en zorgt voor een eerlijke prijs voor de elektrische rijder, vandaag en in de toekomst. Gemeenten maken momenteel onvoldoende gebruik van de waardevolle kans die deze stukken grond bieden om de overgang naar schone en duurzame mobiliteit te bevorderen. Door deze stap te zetten, kunnen zij zelf de transitie naar elektrisch vervoer in gang zetten en het duurzame gedrag van hun inwoners actief stimuleren.
Dit kunnen gemeenten doen:
- Maak inzichtelijk welke tankstations op schaarse publieke grond staan, houdt deze bestaande contracten tegen het licht en zorg dat deze regelmatig transparant en volgens geldende aanbestedingsregels worden (her)verdeeld.
- Maak werk van de transitie van deze locaties naar zero-emissie snellaadstations, via een openbare verdeling die kwaliteit stimuleert en toetredingskansen geeft voor nieuwe partijen.
- Breng in kaart welke andere gemeentegrond potentieel beschikbaar is voor de ontwikkeling van laadstations en breng deze naar de markt, om de doelen van schone lucht en uitstootvrije mobiliteit sneller te behalen.
Dit gaat Fastned doen:
- Alle data van het Woo-onderzoek publiekelijk toegankelijk maken voor iedereen die zich hier in wil verdiepen.
- De maatschappelijke discussie aanzwengelen over eerlijke markttoegang en de rol van gemeenten in de energietransitie.
- Op lokaal en nationaal niveau pleiten voor beleidsverandering omtrent het (her)verdelen van publieke grond voor tank- en laadstations.
Voor pers of beleidsvragen neem via e-mail contact met ons op.